کولیس چیست و نحوه استفاده از آن چگونه است؟
قطر داخلی و خارجی یک لوله را نمیتوان با دقت و به آسانی با یک خط کش مدرج اندازه گرفت. برای اندازه گیری دقیقتر آنها از کولیس استفاده میشود. کولیس از ترکیب یک خط کش مدرج و یک ورنیه متحرک درست شده است. خط کش ورنیه دارای دو شاخک است شاخکهای کوچک برای اندازه گیری قطر داخل و شاخکهای بزرگ برای اندازه گیری قطر خارجی اجسام بکار میرود.
خط کش برحسب میلیمتر مدرج شده ورنیه دارای درجه بندی کوچکی است که اغلب شامل 10 قسمت بوده و معادل 9 میلیمتر است یعنی 9 میلیمتر در روی خط کش کوچکتر است. با این نوع کولیس به آسانی میتوانیم تا 1.10 میلیمتر را اندازه بگیریم. دقت اندازه گیری کولیس از تقسیم کردن یک درجه خط کش به تعداد تقسیمات ورنیه به دست میآید.
برخی از انواع کولیسها برای اندازه گیری عمق یک تیغه باریک دارند که به ورنیه متصل است و با آن حرکت میکند. اگر صفر ورنیه بر صفر خط کش منطبق باشد انتهای تیغه بر انتهای خط کش منطبق میگردد در صنعت برای اندازه گیری قطر گلوله و سیلندر و پیستون و طول وسایل مختلف از انواع کولیسها با بزرگیهای مختلف استفاده میشود.
روش کار کولیس
اندازه گیری قطر یا طول:
جسمی را که منظور تعیین طول با قطر خارجی آن است در بین شاخکهای ثابت و متحرک بزرگ قرار میدهند بطوری که هر دو شاخک با بدنه جسم تماس داشته باشند سپس به کمک ورنیه و خط کش اندازه طول یا قطر گلوله را تعیین میکنند. درجات را از روی خط کش (عددی که صفر ورنیه در مقابل آن قرار دارد و یا از آن گذشته است) و کسر درجات را از روی ورنیه میخوانند. برای کسر درجات، درجه ای از درجات ورنیه را پیدا میکنند که درست در برابر یکی از درجات خط کش قرار گرفته و بر آن منطبق است.
اندازه گیری قطر داخلی:
برای اندازه گیری قطر داخلی مثلا قطر یک لوله دو شاخک بالایی را در داخل لوله فرو میبرند و ورنیه را برای خط کش آنقدر جابجا میکنند تا دو شاخک با جدار داخلی لوله تماس پیدا کنند. کولیس تا حدی در داخل لوله میچرخانند تا دو شاخک بر قطر لوله منطبق گردد. در این حالت قطر داخلی را با روش قبلی از روی خط کش و ورنیه میخوانند.